مجموعه امنیتی، شیوه مدیریت امنیت در یک منطقه به گونه دسته جمعی است. کشورهای که در در همجواری جغرافیایی قرار دارند، یک مجموعه امنیتی را تشکیل میدهند، اما در مطالعات امنیتی منطقه ای؛ مجموعه امنیتی زمانی شکل می گیرد که علاوه بر همجواری جغرافیایی، وابستگی شدید امنیتی میان کشورها وجود داشته باشد. اگر وابستگی امنیتی را شرط شکل گیری نظم منطقه ای و مجموعه امنیتی در یک منطقه ای بدانیم، ممکن است کشوری در همجواری کشورهای منطقه ای قرار نداشته باشد، اما جزء مهم مجموعه امنیتی منطقه ای محسوب شود. به عنوان مثال امریکا با کشور های خاورمیانه هیچگونه قرابت جغرافیایی ندارد، اما امنیت را در این منطقه مدیریت می کند و جزء لاینفک مجموعه امنیتی خاورمیانه است.

از طرفی، ممکن است کشور برتر، هم در همجواری کشورهای منطقه بسر ببرد و هم مدیریت امنیت در منطقه را بر عهده داشته باشد. نقش ایالات متحده امریکا در امریکا لاتین و نقش روسیه در آسیای میانه را می توان در این خصوص در نظر گرفت. باید به خاطر داشت که در مجموعه امنیتی ممکن است مدیریت امنیت به شکل توازن قوا صورت بگیرد، اما این در صورتی است که در یک منطقه دو و یا چند قدرت برتر منطقه ای وجود داشته باشد؛ مثل نقش هند و پاکستان در مجموعه امنیتی جنوب آسیا. اگر چنانچه در یک منطقه یک قدرت برتر وجود داشته باشد، مدیریت امنیت از سوی همان قدرت صورت خواهد گرفت؛ مثل جایگاه روسیه در مجموعه امنیتی آسیای مرکزی .در این نوشته به نقش روسیه در مجموعه امنیتی آسیای میانه پرداخته می شود .

روسیه یکی از کشورها مورد توجه در عرصه بین الملل است. در دوران جنگ سرد و قبل از آن، جمهوی های آسیای مرکزی جرء قلمرو اتحاد جماهیر شوروی بودند. بعد از جنگ سرد و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ،جمهوری های آسیای مرکزی مستقل شدند و در عرصه بین الملل بعنوان واحد رسمی به رسمیت شناخته شدند. اما با توجه به موقعیت جغرافیایی و با داشتن پیوندهای عمیق امنیتی و وابستگی اقتصادی و سیاسی که با روسیه داشتند ،این ارتباط و وابستگی باقی ماند و روسیه هم چنان نقش تعیین کننده در ثبات و بی ثباتی این منطقه دارد .

نزدیک بودن جمهوریهای آسیای میانه به لحاظ جغرافیایی به روسیه، سبب شده تا از نفوذ قدرت های غربی به خصوص ناتو در این منطقه تا حدودی جلو گیری شود .باتوجه به رقابت تاریخی که میان روسیه غرب وجود داشته است و همین طور با توجه به تلاش های مکرر غرب برای مهره چینی نظامی و جنگ اقتصادی در این منطقه، روسیه تلاش نموده است جلوی این پیش روی را بگیرد؛ زیرا روسیه نفوذ غرب و ناتو را در آسیای میانه به ضرر ثبات منطقه می داند و هم چنین قدرت یابی و گسترش حوزه نفوذ ناتو در آسیای مرکزی ،تهدید جدی علیه منافع ملی روسیه است. از جانب دیگر روسیه همواره تلاش نموده است تا از گسترش موج جدید تروریسم و افراط گرایی در این منطقه جلوگیری کند .گسترش و فعال بودن گروه های و جریان های نوظهور افراط گرا مثل داعش در این منطقه که حیاط خلوت روسیه است، برای این کشور سخت تمام می شود. از همین روی بی درنگ نسبت به مسائل امنیتی کشور های آسیای میانه حساس است .با وجود چنین نقش ،می توان گفت روسیه در بعد نظامی و امنیتی، مجموعه امنیتی آسیای مرکزی را مدیریت می کند و به هیچ نمی خواهد نقش ناتو و غرب این این منطقه برجسته باشد .

از سوی دیگر نقش روسیه را نیز میتوان در بعد اقتصادی در این منطقه برجسته دانست. روسیه در تلاش است تا از طریق کنترل منابع اقتصادی منطقه، اقتصاد منطقه را در انحصار خود داشته باشد، اما به نظر می رسد با توجه به ظهور اقتصاد های جدید در سطح منقطه و رقابت شدید اقتصادی که در منطقه شکل گرفته است، روسیه قادر به انحصارگرایی در بعد اقتصادی نیست .لذا برای حفظ سلطه خود در منطقه و داشتن جایگاه تعیین کننده در اقتصاد منطقه ای باید نهادگرایی و توجه به نقش اقتصادی کشور های دیگر را در دستور کار خود قرار دهد.

از آنچه گفته شد میتوان نتیجه گرفت که کشور روسیه بعد از جنگ سرد، هم چنان نقش سلطه جویانه خویش بر نظم منطقه ای آسیای مرکزی را حفظ کرده است و تحولات امنیتی- اقتصادی در این منطقه، تحت تأثیر اقدامات و صلاح دید های این کشور است .

آژانس خبری صدای پامیر-کابل