Friday, 29 March , 2024
امروز : جمعه, ۱۰ حمل , ۱۴۰۳ - 20 رمضان 1445
شناسه خبر : 41348
  پرینتخانه » انتخاب سردبیر, سرمقاله تاریخ انتشار : 26 سپتامبر 2022 - 7:53 |

تبيين رسالت جهان‏شمولی پيامبر خاتم (ص) از منظر قرآن

تبيين رسالت جهان‏شمولی پيامبر خاتم (ص) از منظر قرآن

چکیده

بعضی از مستشرقان و شبهه افکنان و فتنه‌گران با استناد به ظاهر برخی از آیات که دلالت می‌کنند به اینکه پیامبر (ص) برای هدایت بستگان و امت عرب زبان مبعوث شده است، گفته‌اند که رسالت محمد (ص) مختص جامعه خاص و قبیله مشخص و نژاد ویژه و… بوده است. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از آیات کلام وحی و تفاسیر معتبر و با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، صحت و سقم ادعای صورت گرفته را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. بروندادها و یافته‌ها پژوهش نشان می‌دهد که رسالت پیامبر (ص) و ره‌آوردهای او جهانی و همگانی بوده؛ ولی اجرا و ابلاغ آن به تدریج و طی سالیان ممتد صورت گرفته است. عمده دلیل جهانی بودن آن تصریح آیاتی است که او را رسول جهانیان، مبعوث برای جهانیان، انذار دهنده جهانیان و رحمت برای جهانیان می‌دانند و نیز سیره عملی حضرت که با ارسال نامه‌ها از پادشاه قیصر روم و کسرای ایران دعوت به اسلام نموده است و همچنین عرب نبودن برخی از افرادی که به پیامبر (ص) ایمان آورده‌اند مانند سلمان فارسی از ایران، بلال از حبشه و صهیب از روم. برآیند نهایی نشان داد که رسالت و ره‌آوردهای حضرت شامل تمام مردم در تمام اعصار و امصار و تمام مکان‌ها تا روز قیامت می‌گردد.

مقدمه

قرآن کريم به‌عنوان متقن‌ترين و جامع‌ترين سند راهبردي اسلام درآيات متعددي درباره اوصاف و ويژگي‌ها و خدمات پيامبر رحمت (ص) سخن گفته و او را به رئوف و رحيم بودن «بِالْمُؤْمِنينَ رَؤُفٌ رَحيمٌ» (توبه/۱۲۸)؛ اسوه حسنه بودن، «أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ» (احزاب/۲۱)؛ خلق عظيم بودن «خُلُقٍ عَظيمٍ» (قلم/۴)؛ مظهر رحمت مطلق هستي بودن «رَحْمَةً لِلْعالَمينَ» (انبیاء/۱۰۷)؛ برخورداري از مقام شامخ رسالت، برخورداري از بالاترين درجه عندالله، برخورداري از علم لدني «مِنْ لَدُنْ حَكيمٍ عَليمٍ» (نمل/۶)، برخورداري از مقام عصمت علمي و عملي، برخورداري از عظمت روحي «لَوْ اَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنِ عَلي جَبَلٍ لَرَأَيتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْيةِ اللّه» (حشر/۲۱)، برخورداري از شرح صدر بي نظير «اَلَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکْ * اَلَّذي اَنْقَضَ ظَهْرَک» (حشر/۱-۲) و… توصیف نموده و در آیات فراوانی (احزاب/۴۵؛ اعراف/ ۱۵۸؛ سبأ/۲۸؛ انعام/۹۰؛ انبیا/۱۰۷ و…) به رسالت جهان شمولی ایشان اشاره کرده است؛ لکن با این وجود عده‌اي از جمله مستشرقان مدعي هستند که رسالت او مختص جامعه‌اي خاص و قبيله معين و نژاد مشخص می‌باشد. پژوهش حاضر با بهره‌گيري از آيات کلام وحي و آراء مفسران به تبيين و تشريح رسالت جهاني رسول گرامي اسلام (ص) پرداخته و سعي نموده است با تمسک به گزاره‌هاي وحياني قرآن کريم انديشه کساني که می‌گویند رسالت نبي اکرم (ص) منحصر به شرايط و اقتضائات محيطي و زمان و مکان است، را به چالش کشد و بگويد که دين اسلام و رسالت پيامبر اکرم (ص) تحت هيچ شرايطي تخصيص بردار نيست، بلکه آموزه‌ها و ره‌آوردهای آن فراتر از عصر و مصر و براي جهانيان تا روز قيامت است؛ همچنان که تاکنون این چنین بوده و به برکت ظهور آن سرور کائنات زنجیر اسارت و بردگی از گردن بشریت برداشته «وَ يَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلالَ الَّتي‏ كانَتْ عَلَيْهِمْ» (اعراف/۱۵۷)؛ و حقوق زنان که هیچ جایگاهی نداشتند احیا و به رسمیت شناخته شد (آل‌عمران/۱۹۵؛ نساء/۱۲۴؛ نحل/۹۵؛ اسراء/۱۹؛ فصلت/۴۱؛ مدثر/۳۸؛ نساء ۳۲/؛ بقره/۱۸۷ و ۲۸۶؛ حجرات) لذا به صراحت فرمود «مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى‏ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما كانُوا يَعْمَلُونَ» و نیز پایه‌های تمدن بزرگ اسلامی در برابر تمدن‌های مستبد و دیکتاتوری و ظالمانه آن عصر گذاشته شد و پیام دانش دوستی و معرفت افزایی برای بشریت تبیین گردید و شفاعت و استغفار پیامبر (ص) از گناهکاران مورد پذیرش و تأیید الهی قرار گرفت «وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمًا» (نساء/۶۴) و… موارد یاد شده گوشه‌ای از آثار و برکات و ره‌آوردهای پیامبر رحمت و مغفرت برای بشریت بود که در ادامه این نوشتار مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند.

لازم به ذکر است جهت تبيين و توضيح رسالت جهاني پيامبر اکرم (ص) می‌توان به آيات و روايات و اسناد تاريخي و سيره نظري و عملي حضرت و همچنين ادله عقلي پرداخت، لکن با توجه به محدوديت نوشتار سعي مي‌شود فقط به برخي از مهم‌ترین آيات کلام وحي که تصريح در رسالت جهاني آن حضرت دارند اشاره شود.

الف) پيامبر اکرم (ص) رسول جهانيان

بر پایه نص صريح کلام وحي پيامبر اکرم (ص) رسول و فرستاده الهي به‌سوی همه بشريت است. خداوند متعال در سوره اعراف، بر پیامبرش دستور می‌دهد که رسالت خود را به همه اعلان کند می‌فرماید: «قُلْ يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ جَميعاً الَّذي لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ يُحْيي‏ وَ يُميتُ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ النَّبِيِّ الْأُمِّيِّ الَّذي يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ كَلِماتِهِ وَ اتَّبِعُوهُ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ» (اعراف/۱۵۸)؛ بگو: اى مردم! من فرستاده خدا به‌سوی همه شما هستم؛ همان خدايى كه حكومت آسمان‌ها و زمين، از آن اوست؛ معبودى جز او نيست؛ زنده مى‏كند و مى‏ميراند؛ پس ايمان بياوريد به خدا و فرستاده‏اش، آن پيامبر درس نخوانده‏اى كه به خدا و كلماتش ايمان دارد؛ و از او پيروى كنيد تا هدايت يابيد!

در این آیه کریمه خطاب به «يا أَيُّهَا النَّاسُ» حکایت از عمومیت و جهان شمولی دعوت پیامبر اکرم (ص) داشته و تأکید ضمیر مخاطب به وصف «جَميعاً» برای از بین بردن احتمال تخصیص رسالت نبوت به غیر از بین اسرائیل است؛ زیرا بنی‌اسرائیل با تعجب می‌گفتند چگونه ممکن است مردی غیر یهودی آن هم از طبقه درس نخوانده به مقام نبوت جهانی برسد از این رو یهودیان دو دسته شدند برخی معتقد بودند که محمد (ص) نبی است ولی برخی دیگر می‌گفتند او نبی است لکن فقط برای جماعتی از عرب‌ها (قریشی‌ها) (ابن عاشور، ۱۴۲۰: التحرير و التنوير، ج‏۸، ص ۳۲۰)؛ لذا برخی از مستشرقان گفته‌اند که دعوت محمد (ص) ابتدا محلی بوده و بعداً فراگیر شده است. این آیه شریفه که در مکه نازل شده است برخلاف باور یهودیان و مستشرقان، جهانی بودن رسالت اسلامی پیامبر اکرم (ص) را تأیید می‌کند (فضل‌الله، ۱۴۱۹: من وحى القرآن، ج‏۱۰، ص ۲۶۳). از این رو مفسران گفته‌اند این آیه اثبات می‌کند این رسالت برخلاف رسالت‌های پیشین که رسالت‌های محلی، و قومی و محدود به دوره و زمانی بودند، رسالت فراگیری است که به قومی یا زمینی و یا نسلی اختصاص ندارد… بلکه برای همه انسان‌ها در همه زمان‌ها و مکان‌ها آمده است.

با توجه به توضیحات ذکر شده اگر ظاهر برخی از آیات دلالت می‌کند که پیامبر برای هدایت بستگان خود مبعوث شده است مانند: «وأنذِر عَشيرَتَكَ الأقرَبين» (شعراء/۲۱۴)؛ يا براي امت عرب زبان: «وما أرسَلنا مِن رَسولٍ إلاّبِلِسانِ قَومِهِ لِيُبَيِّنَ لَهُم» (ابراهیم/۴)؛ به خاطر این است لازمه اجرا و ابلاغ رسالت جهانی پیامبر (ص) منوط و وابسته به این بود که با بهره‌گیری از تمام ظرفیت‌های ممکن احکام و فرامین الهی به صورت تدریجی و گام به گام عملیاتی سازد.

افزون بر آن برخی از افرادی که به پیامبر ایمان آوردند عرب نبودند مانند سلمان فارسی، بلال حبشی و صهیب رومی (طبری، ۱۴۱۲: جامع البيان فى تفسير القرآن، ج‏۲۲، ص ۶۶) و یا نامه‌های که ایشان به سران اقوام و ملت‌ها حتی امپراتورهای بزرگ جهان مثل قیصر روم و کسرای ایران نوشتند و آنان را به اسلام دعوت کردند (ابن هشام، بی‌تا: السيرة النبويه، ۴/ ۲۵).

بنابراین هیچ دلیلی از سنت و سیره عملی پیامبر اکرم (ص) وجود ندارد که گفته شود رسالت ایشان ویژه امت عرب بوده است بلکه تمام آیات و روایات و دال بر آن است که وی مأمور به هدایت تمام جهانیان بوده است از این رو بر اساس امر الهی خطاب به مردم می‌گوید که اگر در دعوتش شک و تردید دارند این را بدانند که وی تنها معبود یکتای بی‌همتا را می‌پرست که حیات و ممات بدست اوست «قُلْ يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنْ كُنْتُمْ في‏ شَكٍّ مِنْ ديني‏ فَلا أَعْبُدُ الَّذينَ تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ لكِنْ أَعْبُدُ اللَّهَ الَّذي يَتَوَفَّاكُمْ وَ أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنينَ» (یونس/۱۰۴)؛ بگو: اى مردم! اگر در عقيده من شك داريد، من آنهايى را كه جز خدا مى‏پرستيد، نمى‏پرستم! تنها خداوندى را پرستش مى‏كنم كه شما را مى‏ميراند! و من مأمورم كه از مؤمنان باشم! با عنایت به این آیه شریفه و عبارت «يا أَيُّهَا النَّاسُ» که بر اساس کتب بلاغی و نحوی که اسم جمع معرفه به «ال» مفید عام می‌باشد، به روشنی قابل فهم است که قلمرو و گستره مأموریت و رسالت حضرت، جهان هستی را در بر می‌گیرد و مخاطبان ایشان همه بشر در تمام زمان‌ها تا روز قیامت می‌باشند.

ب) پيامبر اکرم (ص) مبعوث براي جهانيان

يکي ديگر از آيات قرآن کريم که به صراحت عموميت و جهاني بودن رسالت پيغمبر اکرم (ص) را می‌رساند اين آيه شريفه است که می‌فرماید: «وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاَّ كَافَّةً لِلنَّاسِ بَشيراً وَ نَذيراً وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ» (سباء/۲۸)؛ و ما تو را جز براى همه مردم نفرستاديم تا (آنها را به پاداشهاى الهى) بشارت دهى و (از عذاب او) بترسانى؛ ولى بيشتر مردم نمى‏دانند!

مستفاد از آیه این است که خداوند متعال پیامبرش را صرفاً برای هدایت و راهنمایی مشرکین و منکرین از قوم و قبیله خاص نفرستاده؛ بلکه او را برای رهبری و تبشیر و انذار عموم مردم از عرب و عجم و سفید و سیاه و سایر امت‌ها فرستاده است و حقیقت این مطلب را بسیاری از مردم درک نمی‌کنند (طبری، ۱۴۱۲: جامع البيان فى تفسير القرآن، ج‏۲۲، ص ۶۶؛ بغوی، ۱۴۲۰: تفسير البغوى، ج‏۳، ص ۶۸۱؛ آلوسی، ۱۴۱۵: روح المعاني، ج‏۱۱، ص ۳۱۶).

جمعی قابل توجهی از مفسران در تفسیر عبارت «إِلاَّ كَافَّةً لِلنَّاسِ» گفته‌اند که پیامبر گرامی اسلام (ص) از جانب الهی فرستاده شده است که با امر و نهی و بشارت و انذار آنها را از گناه و معصیت منع کند و تا در کافه برای مبالغه است یعنی زیاد بازدارنده است مثل روایه، علامه، نسابه (طبرسی، ۱۳۷۲: مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏۸، ص ۶۱۱؛ زمخشری، ۱۴۰۷: الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل، ج‏۳، ص ۵۸۳).

فخر رازی می‌گوید دو صورت دارد: یکی اینکه کافه به معنی همه مردم باشد در این صورت معنا می‌شود جلوگیری از خروج همه مردم از طاعت الهی دوم: اینکه از کفر بازشان می‌دارد (فخررازی، ۱۴۲۰: التفسير الكبير، ج‏۲۵، ص ۲۰۶).

غرض آنکه باوجود اینکه مأموریت پیامبر جهان‌شمول است لکن بیشتر مردم نسبت به آن بی‌خبرند؛ لذا این آیه شریفه پس از بیان حدود و ثغور رسالت همگانی پیامبر (ص) و نقش آن حضرت، توهم موجود را دفع و تصریح می‌کند که نظر چنين اكثريتى بى‏فايده است.

ج) پيامبر اکرم (ص) انذار دهنده جهانيان

قرآن کريم در آيات مختلف به مسئله تبشير و انذار و اتمام حجت پيامبر اکرم (ص) اشاره نموده و رسالت جهاني بودن او را اينگونه بازگو می‌کند: «تَبارَكَ الَّذي نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى‏ عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعالَمينَ نَذيراً» (فرقان/۱)؛ زوال ناپذير و پر بركت است كسى كه قرآن را بر بنده‏اش نازل كرد تا بیم دهنده جهانيان باشد.

از اين آيه شريفه فهميده می‌شود که قلمرو رسالت پیغمبر اسلام (ص) بسيار وسيع و گسترده بوده و برای همه بشريت است. درواقع اين آيه کريمه دلالت بر اثبات جهاني بودن رسالت پيامبر اکرم (ص) از روزهاي نخستين دارد، نه اين که همان گونه باشد که برخي از «مورّخان» غير مسلمان می‌گویند و بيان می‌دارند که دعوت اسلامي يک دعوت محلي و منطقه‌ای بوده و پس از وسعت پيدا کردن دائره فتوحات، چشم طمع به جهاني شدن آن دوخته و هوس جهان شمولي کرده است…؛ بلکه برابر اين آيه شريفه که در مکه و اوائل بعثت پيامبر (ص) نازل شده است روشن می‌شود که از ابتداي بعثت، رسالت وي فراتر از عصر و مصر و ابدي بوده است چون که هدف دعوت اسلامي اين است که اين بشريت را از روزگاري به روزگاري کوچ دهد و از برنامه‌ای به برنامه‌ای ببرد، از اين راه اين فرقاني که خدا آن را بر بنده خود نازل کرده است تا بدان جهانيان را بيم دهد و آن را به گوش همگان برساند (سيد قطب، ۱۴۲۵: فى ظلال القرآن، ج‏۵، ص ۲۵۴۸).

نکته ديگر اينکه واژه «لِلْعالَمينَ» بيانگر اين است که رسالت رسول اکرم (ص) جنبه جهاني داشته و اختصاص به منطقه و نژاد و قوم معيني ندارد از همين رو فخر رازي می‌نویسد که آيه ياد شده دلالت می‌کند بر اينکه پيامبر اکرم (ص) رسول مردم تا روز قيامت است و در ادامه نتيجه می‌گیرد که پس از پيامبر اسلام، پيامبر ديگري نخواهد آمد و واجب است که او خاتم‌الانبیا و المرسلين باشد (فخررازي، ۱۴۲۰: التفسير الكبير، ج‏۲۴، ص ۴۲۹). بنابراين مقصود از «العالمين» تمامي امت‌ها بوده و از نظر زماني و مکاني عموميت داشته و در انحصار زمان و مکان نيست.

همچنين قرآن کريم درباره جهاني بودن دعوت و رسالت پيامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «قُلْ أَيُّ شَيْ‏ءٍ أَكْبَرُ شَهادَةً قُلِ اللَّهُ شَهيدٌ بَيْني‏ وَ بَيْنَكُمْ وَ أُوحِيَ إِلَيَّ هذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ أَ إِنَّكُمْ لَتَشْهَدُونَ أَنَّ مَعَ اللَّهِ آلِهَةً أُخْرى‏ قُلْ لا أَشْهَدُ قُلْ إِنَّما هُوَ إِلهٌ واحِدٌ وَ إِنَّني‏ بَري‏ءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ» (انعام/۱۹)؛ بگو: «بالاترين گواهى، گواهى كيست؟» (و خودت پاسخ بده و) بگو: «خداوند، گواه ميان من و شماست؛ و (بهترين دليل آن اين است كه) اين قرآن بر من وحى شده، تا شما و تمام كسانى را كه اين قرآن به آنها مى‏رسد، بيم دهم (و از مخالفت فرمان خدا بترسانم). آيا براستى شما گواهى مى‏دهيد كه معبودان ديگرى با خداست؟!» بگو: «من هرگز چنين گواهى نمى‏دهم». بگو: اوست تنها معبود يگانه؛ و من از آنچه براى او شريك قرار مى‏دهيد، بيزارم!

پيامبر اکرم (ص) در آيه شريفه به صراحت بيان می‌کند که نزول قرآن به خاطر اين بوده است که شما و تمام کساني که سخنان من را در طول تاريخ بشر و پهنه زمان و در تمام نقاط کلان نظام هستي به گوششان می‌رسد از مخالفت و تمرد و سر پيچي از اوامر و نواهي الهي بترسانم.

جمله «لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ» حکايت از ابدي و جهاني بودن رسالت پيامبر اسلام (ص) دارد. بنابراين هيچ فرقي بين کساني که قرآن را مستقيماً از خود حضرت می‌شنوند و کساني که از غير او می‌شنوند نيست. از اين رو است طبري در تفسير جامع البيان به نقل از مجاهد در تفسير و تبيين مقصود و مدلول آيه مي گويد: مراد از «و من بلغ» يعني هر کس را که قرآن به او برسد اعم از عجم و غير آن پيامبر انذار دهنده او هم هست (طبري، ۱۴۱۲، جامع البيان فى تفسير القرآن، ج‏۷، ص ۱۰۴).

بنابراين برابر اين تفسير می‌توان گفت تمام کساني که تا پايان اين جهان به دنيا قدم می‌گذارند مخاطب پيامبر (ص) بوده و مثل آن هستند که رسول اکرم (ص) را ديده و پيام را از خودت حضرت دريافت نموده‌اند. در نتيجه هرکس که اين پيام بدو برسد و با زباني که آن را بداند و معني و محتوي آن را درک کند حجّت يزدان بر او ثابت و در صورت تمرد و سرکشي و دروغ خواند مستحق عذاب می‌گردد (سيد قطب، ۱۴۲۵: فى ظلال القرآن، ج‏۲، ص ۱۰۵۶).

از ديگر آيات کلام وحي که اشاره به جهان شمولي بودن رسالت پيامبر اکرم (ص) دارد آيه شريفه ذيل است «وَ هذا كِتابٌ أَنْزَلْناهُ مُبارَكٌ مُصَدِّقُ الَّذي بَيْنَ يَدَيْهِ وَ لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرى‏ وَ مَنْ حَوْلَها وَ الَّذينَ يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَ هُمْ عَلى‏ صَلاتِهِمْ يُحافِظُونَ» (انعام/۹۲)؛ و اين كتابى است كه ما آن را نازل كرديم؛ كتابى است پربركت، كه آنچه را پيش از آن آمده، تصديق مى‏كند؛ (آن را فرستاديم تا مردم را به پاداشهاى الهى، بشارت دهى) و تا (اهل) أم القرى [مكه‏] و كسانى را كه گرد آن هستند، بترسانى! (يقين بدان) آنها كه به آخرت ايمان دارند و به آن ايمان مى‏آورند؛ و بر نمازهاى خويش، مراقبت می‌کنند!

مستفاد از آيه شريفه اين است که مأموريت و رسالت پيامبر اکرم (ص) خلاصه در انذار و ترساندن مردم مکه و پيرامون آن نيست بلکه حضرت مؤظف است که تمام مردم روي زمين از شرق تا غرب را انذار دهد (طبري، ۱۴۱۲: جامع البيان فى تفسير القرآن، ج‏۷، ص ۱۸۰).

در نتيجه پيامبر اکرم (ص) نه تنها مشرکان مکه و اطراف آن، بلکه هرکس که به او می‌رسد و يا با او ديدار مي‌کند را بايد از عذاب روز رستاخيز و رسيدگي دقيق به اعمال و رفتار و کردار بترساند و به عاقبت نيک فرجامي مؤمنان بشارت دهد.

با توجه به توضيح ياد شده انديشه خاورشناس مغرض که می‌گویند دعوت اسلام محدود به ساکنان مکه و کساني که در دور و بر مکه زندگي می‌کنند، باطل است؛ زيرا چنين دشمنان خاورشناس اسلام، اين آيه را از کل قرآن گسيخته می‌دارند تا گمان برند که محمد (ص) در اول کار، دعوت خود متوجه اهل مکّه و برخي از شهرهاي پيرامون کرده بود و بعد از رسيدن به قدرت و استقرار حکومت چشم طمع به همه نواحي عربستان دوخت و بعد از آن نيز تصميم گرفت که از مرزهاي آن مناطق بگذرد و دعوت خود را جهاني کند (سيد قطب، ۱۴۲۵: فى ظلال القرآن، ج‏۲، ص ۱۱۴۸).

قطعاً اين برداشت‌ها و باورها مخالف صريح آيات متعدد قرآن کريم است که از ابتداي عصر نزول رسالت پيامبر اکرم (ص) جهاني و همگانی معرفي شده است (انبياء/۱۰۷؛ سباء/۲۸).

 ج) پيامبر اکرم (ص) رحمت براي جهانيان

بر پایه گزارش‌های کلام وحي قلمرو رسالت پيامبر اکرم (ص) همه جوامع بشري (عرب و غير عرب جوامع عصر نزول وحي و بعد از آن) را فرا گرفته و خيرات و برکاتش در عالم هستی نصیب همگان شده است. به عبارت دیگر تمام خیرات و برکات عالم هستی به طفیل وجود اوست از این روست که خداوند متعال درباره آن سرور کائنات به عنوان سفیر مطلقه الهی برای همه جهانیان می‌فرماید: «وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعالَمينَ» (انبیاء/۱۰۷)؛ ما تو را جز براى رحمت جهانيان نفرستاديم.

مستفاد از آیه کریمه این است که رسالت محمد (ص) رحمت برای بشریت بوده است. عمومیت این رحمت همه افراد اعم از کسانی که به او ایمان آورده‌اند و ایمان نیاورده‌اند را در برگرفته است چون انسان‌ها همگان از برنامه‌های او متأثر گردیده‌اند که آن را با خود به ارمغان آورده است، چه کسانی که خود خواسته‌اند و چه کسانی که خود نخواسته‌اند، و چه اشخاصی که آگاه بوده‌اند و چه کسانی که آگاه نبوده‌اند.

امروزه نیز سایه این رحمت گسترده است و پیوسته نیز گسترده می‌ماند، برای افرادی که بخواهند این سایه رحمت را بر سر خود بدارند و به زیر چنین سایه رحمتی روند، و در زیر آن با نسیم دلپذیر آسمان بیاسایند، و در گرمای نیمروز سوزان زمین، به‌ویژه در این روزگاران آسایش یابند و آسوده شوند. انسان‌ها امروزه بیش از هر وقت دیگری نیازمند این رحمت و شبنم آن هستند. زیرا انسان‌ها پریشان و سرگردانند. حیران و ویلان در بیابان‌های برهوت مادی، و در دوزخ جنگ‌ها هستند، و دارای جان‌های فرو مرده و دل‌های خشکیده‌اند و هنوز ملت‌هایی در اروپا و آمریکا هستند که به نژادگرائی کینه توزانه‌ای متمسک می‌باشند، نژادگرایی کینه توزانه‌ای که ره‌آوردهای پیامبر رحمت (ص) هزار و سیصد و چند سال قبل با آن رزمیده است و مبارزه کرده است. او آمده است تا همه مردمان را در پیشگاه قضاوت و قانون یکسان گرداند. (سید قطب، ۱۴۲۵: فى ظلال القرآن، ج‏۴، ص ۲۴۰۲).

از این روست که مفسران گفته‌اند پیامبر برای دین و دنیا مردم رحمت بود چون هنگامی که ایشان مبعوث شدند مردم در جاهلیت و گمراهی به سر می‌بردند و اهل کتاب نیز به خاطر طولانی ماندن قطع مکالمه و وقوع اختلاف در کتاب‌هایشان در مسئله دین خود گیج شده بودند در این هنگام بود که خداوند متعال حضرت محمد (ص) را بر انگیخت هنگامی که برای طالب حق و حقیقت راهی برای نیل به پیروزی و ثواب وجود نداشت.

در نتیجه با ظهورش آنها را به سوی حق فراخواند و راه کسب پاداش و ثواب را به آنان آموخت و احکام را برای آنان تبیین نمود و حلال و حرام از همدیگر جدا کرد و این مطلب را به همگان آموخت کسانی می‌توانند از این رحمت بی کران بهره‌مند شوند که هدفشان جستجو و کشف حقیقت باشد (فخررازی، التفسير الكبير، ج‏۲۲، ص ۱۹۳).

البته لازم به ذکر است باوجود اینکه رحمت پیامبر اکرم (ص) فراگیر و برای عموم مردم دنیا اعم از مؤمن و کافر مردم است (بغوی، ۱۴۲۰: تفسير البغوى، ج‏۳، ص ۳۲۰)؛ لکن کسانی به سعادت می‌رسند که به او ایمان بیاورند و تصدیقش کنند و الا افرادی که ایمان نمی‌آورند سهمی از رحمت نبرده و آنچه از خسران و بدبختی که امم پیشین دیده‌اند شامل آنها نیز می‌گردد (قرطبی، ۱۳۶۴: الجامع لأحكام القرآن، ج‏۱۱، ص ۳۵۰) بنابراین اگر گروهى از آن استفاده كردند و گروهى نكردند اين مربوط به خودشان است و تأثيرى بر عمومى بودن رحمت نمى‌گذارد (آلوسی، ۱۴۱۵: روح المعاني، ج‏۹، ص ۹۹).

 نتیجه

برپایه مطالب یاد شده می‌توان نتیجه گرفت که رسالت پیامبر خاتم (ص) جهان شمول بوده و ره‌آوردهای آن فرازمانی و فرامکانی و هادی و راهنما برای بشریت تا روز قیامت می‌باشد.

اینکه برخی به خاطر ظاهر آیات که خطاب به نزدیکان و بستگان و یا قبیله خاص می‌باشد، برداشت نمودند که رسالت ایشان ویژه طائفه خاصی از عرب‌ها است در تضاد با آیات دیگر قرآن و سیره علمی و عملی آن حضرت است؛ زیرا بر اساس آیات ذکر شده در متن نوشتار حاضر مشخص شد که رسالت آن حضرت جهانی و برای عموم مردم بوده است.

از این رو مشاهده می‌شود که پیروان و صحابه آن حضرت را عرب و غیر عرب تشکیل داده و شخص حضرت به سران امپراتوری‌های آن زمان نامه می‌نویسد و آنان را دعوت به دین مبین اسلام می‌کند و همچنین بعد از تشکیل حکومت و مهیا شدن بستر، دعوت خویش را همگانی و جهانی اعلام و ملاک و معیارهای که به خاطر داشتن آنها به یکدیگر فخر می‌فروختند را به چالش می‌کشد و بین قبایل و ملیت‌ها پیوند برادری برقرار می‌سازد و از این طریق با ارائه معارف ناب و ماندگار، گره­ها و بندهاي بردگي و اسارت را از جسم و روان مردم­ بر می‌دارد و آزادي و آزادگي را به بشريت هديه می‌نماید.

بديهي است شخصي با اين ويژگي‌ها و صفات حميده براي فرورفتگان در چاه طبيعت، هرگز قابل قبول نبوده و هميشه برابر آيه شريفه «يُرِيدُونَ أَنْ يُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَيَأْبَى اللَّهُ إِلَّا أَنْ يُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ» دشمنان اسلام و قرآن و پيامبر اکرم (ص) به خاطر ترس و وحشت از فراگيري ره‌آوردهای پيامبر رحمت (ص) در طول تاريخ اسلام تلاش کرده‌ و می‌کنند که با رفتارهای پوپوليستي و گفتارهاي عوام‌گرايانه برنامه‌ها و اهداف شوم خويش را در ابعاد مختلف در قالب‌ها و ساختارهاي به ظاهر زيبا و گيرا براي جلب توجه و کسب رضايت و حمايت توده‌ها به منظور نائل آمدن به اهداف شوم بريزند و به بازار عرضه کنند و در رسالت جهانی و همگانی حضرت خدشه وارد کنند؛ تا جلوی جلب و جذب مردم را بگیرند و اسلام و ره‌آوردهای آن را تحریف و وارونه جلو دهند؛ اما اين کوردلان دنيا پرست و شياطين انسي اين را نفهميده‌اند که کارگردان هستي هرگز نخواهد گذاشت انديشه‌ها و گفتارهاي دين ستيزانه و اقدامات عوام فريبانه‌ي آنان کوچک‌ترین اثر وخلل در باور و ايمان مسلمانان نسبت به رسول گرامي و جامعیت و جهانی بودن رسالت آن حضرت، ايجاد کند.

پیامبر (ص) کسی است که خداوند متعال او را رحمت برای بشریت معرفی نموده و تصریح می‌کند که او هدایت و راهنمایی بشریت به سمت خدا را به عهده دارد و در این راه تمام سعی و تلاش خویش را مبذول داشت؛ تا بساط شرک و بت پرستی را برکند و توحید و یکتاپرستی را نهادینه سازد و همچنین قرآن کریم را به عنوان یک سند راهبردی و جامع و کامل به عنوان راهنمای کل بشر تا قیامت به آنان تقدیم کند و مهم‌ترین و اساسی‌ترین خدمات را در راستای نجات و رهایی بشر از چنگال ظلم و ستم و سلاطین یاغی از قبیل رفع برد داری از صحنه گیتی و احیای حقوق زنان و پایه گزاری تمدن بزرگ اسلامی و…انجام دهد.
نویسنده: دکتر علی آقا صفری

به اشتراک بگذارید
تعداد دیدگاه : 0
  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا دروغ باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.