یک سخنگوی طالبان گفته است که ممنوعیت کشت خشخاش به دلیل اثرات سوء تریاک است و همچنین مغایرت با اعتقادات مذهبی آنها اعمال شده است.

به گزارش آژانس خبری صدای پامیر به نقل از بی بی سی ،در ‌آوریل ۲۰۲۲، هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان، دستور داد که کشت خشخاش – که از آن می‌توان تریاک و مشتقات آن مثل هروئین را تولید کرد – به شدت ممنوع شود. بر اساس این دستور، مزرعه فرد خاطی از بین خواهد رفت و خود کشاورز هم طبق قوانین شرعی مجازات می‌شود.
تا پیش از این افغانستان بیش از ۸۰ درصد تریاک جهان را تولید می‌کرد. ۹۵ درصد هروئین مصرفی در اروپا از تریاک افغانستان تولید می‌شود.
عبدل در حالیکه کلاشینکفی بر دوش دارد، با تمام توانش با یک چوب بزرگ بر غوزه‌های خشخاش ضربه می‌زند؛ ساقه‌ها و شیره خالص خشخاش در هوا به رقص در می‌آیند و بوی تند آن در تمامی منطقه پخش می‌شود.
در عرض چند دقیقه، کل محصول خشخاشی که این مزرعه کوچک را پوشانده بود، توسط عبدل و همراهانش که حدودا ده‌-دوازده نفر هستند، با خاک یکسان می‌شود. سپس این مردان مسلح، با ریش‌های بلند و چشم‌های سرمه کشیده که همگی لباس محلی به تن دارند، سوار یک وانت می‌شوند و به مزرعه بعدی می‌روند.
این افراد متعلق به یک «واحد مبارزه با مواد مخدر» در ولایت ننگرهار در شرق افغانستان هستند که زیر نظر طالبان مدیریت می‌شود. به ما اجازه داده شده است – که از موارد نادر هم هست – تا در یکی از گشت‌های آن‌ها برای ریشه‌کن کردن کشت خشخاش با آنها همراه شویم.
این افراد تا دو سال پیش عضو جنگجویان شورشی بودند که در مبارزه برای بدست گرفتن کشور با طالبان همکاری می‌کردند. حال که طالبان قدرت را در دست گرفته، این جنگجویان نیز دستورات رهبر خود را اجرا می‌کنند.
حالا تیم بی‌بی‌سی تلاش کرده که با سفر به افغانستان و همچنین تحلیل تصاویر ماهواره‌ای، تاثیرات این اقدام طالبان را بر کشت خشخاش بررسی کند.
شواهد بدست آمده نشان می‌دهد حکومت طالبان بیش از هر دولت دیگری در کاهش کشت خشخاش موفق بوده است، به طوری که یکی از کارشناسان به ما می‌گوید که کشت سالانه می‌تواند ۸۰ درصد از سال گذشته کمتر باشد.
در این شرایط کشت محصولاتی با سود پایین‌تر مانند گندم جایگزین خشخاش شده است. کشاورزانی که مجبور به تغییر رویه در کشت محصول شده‌اند، می‌گویند تحت فشار شدید اقتصادی قرار گرفته‌اند.
من به همراه تیم بی‌بی‌سی برای دریافت اطلاعات دقیق‌تر به ولایاتی از جمله ننگرهار، قندهار و هلمند سفر کردم. در این مسیرها در جاده‌های پردست‌انداز و گل‌آلود رانندگی کردیم، کیلومترها در مناطق دورافتاده و کوهستانی با پای پیاده گذر کردیم و از میان رودخانه‌های خروشان و پرآب پریدیم تا درک بهتری از واقعیت بدست آوریم.
فرمان طالبان در مورد ممنوعیت برداشت تریاک در سال ۲۰۲۲ اعمال نشد. به گفته دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد برداشت این محصول در این سال نسبت به سال قبل (۲۰۲۱) حدود ۳۰ درصد افزایش یافته بود.
اما به نظر می‌رسد که امسال شرایط بسیار متفاوت است. شواهدی که ما روی زمین دیدیم با تصاویر ماهواره‌ای همخوانی دارد.
دیوید منسفیلد، کارشناس تجارت مواد مخدر افغانستان است که با یک شرکت بریتانیایی به نام «الکیس» که در زمینه تصاویر ماهواره‌ای تخصص دارد، همکاری می‌کند. او به ما می‌گوید: «احتمالا میزان کشت امسال حتی کمتر از ۲۰ درصد از آنچه که در سال ۲۰۲۲ بود، خواهد بود. این مقدارکاهش، بی‌سابقه خواهد بود.»
تعداد زیادی از کشاورزان قانون را رعایت کرده‌اند و محصولات کشاورزانی که این ممنوعیت را زیر پا گذاشته‌اند، توسط نیروهای طالبان نابود شده است.
تورخان، فرمانده واحد گشتی طالبان در ننگرهار به ما می‌گوید که او و افرادش نزدیک به پنج ماه است که مزارع خشخاش را تخریب کرده‌اند و ده‌ها هزار هکتار از این کشتزارها را پاکسازی کرده‌اند.
یک زن در حالیکه مزرعه خشخاشش توسط نیروهای طالبان نابود می‌شود با عصبانیت بر سرشان فریاد می‌زند: «مزرعه مرا خراب می‌کنی، خدا خانه‌‌ات خراب کند.»
تورخان با فریاد جواب می‌دهد: «امروز صبح به تو گفته بودم که خودت آن را نابود کن. نکردی، پس حالا مجبورم من این کار را بکنم.» زن به داخل خانه عقب‌نشینی می‌کند.
پسر این زن توسط طالبان بازداشت اما بعد از چند ساعت با اخطار آزاد شد.
این ماموریت‌ها توسط نیروهای مجهز به اسلحه و با تعداد زیاد انجام می‌شود، زیرا نمونه‌هایی از مقاومت مردم محلی در این منطقه وجود داشته است.
حداقل یک غیرنظامی در جریان این درگیری‌ها کشته شده و گزارش‌هایی نیز از درگیری‌های خشونت‌آمیز دیگر وجود دارد.
علی‌محمد میا، از کشاورزانی که این ممنوعیت را جدی نگرفته بود، با چهره‌ای غم‌بار شاهد تخریب مزرعه‌اش است. پس از پایان کار نیروهای طالبان، گل‌های خشخاش صورتی‌رنگ، غوزه‌های سبزرنگ و ساقه‌های شکسته، زمین را می‌پوشانند.
از علی‌محمد پرسیدیم چرا با وجود ممنوعیت، خشخاش کشت کرد؟
او پاسخ می‌دهد: «اگر در خانه غذا نداشته باشید و فرزندانتان گرسنه باشند، چه کار دیگری می‌توانید انجام دهید. زمین‌های ما وسیع نیست که روی آنها گندم کشت کنیم. اگر روی آن‌ها گندم بکاریم، کسری از آنچه که از کاشت خشخاش بدست می‌آوریم هم عایدمان نمی‌شود.»
آنچه قابل توجه است سرعت نیروهای طالبان است. تنها با استفاده از یک چماق، شش مزرعه را با مساحت ۲۰۰ تا ۳۰۰ متر مربع، در کمتر از نیم ساعت پاکسازی می‌کنند.
از تور خان پرسیدیم احساسش نسبت به از بین بردن یک منبع درآمد برای هموطنانش که در نبود آن گرسنه خواهند ماند، چیست؟
او می‌گوید: «این دستور رهبر ماست، بیعت ما با او به گونه‌ای است که اگر به دوستم بگوید مرا دار بزند، بدون هیچ حرفی می‌پذیرم و خود را تسلیم دوستم می‌کنم.»
ولایت هلمند در جنوب غربی افغانستان سابقا مرکز تریاک افغانستان بوده و بیش از نیمی از تریاک کشور در این ولایت تولید می‌شد. ما تصمیم گرفتیم که مستقلا و بدون همراهی واحد مبارزه با مواد مخدر طالبان به آنجا سفر کنیم تا از نزدیک ببینیم که اکنون چگونه است.
شرایط در این ولایت قابل مقایسه با سال قبل نیست. پارسال که به اینجا سفر کرده بودیم، تا چشم کار می‌کرد مزارع پوشیده از خشخاش بود. امسال اما حتی یکی از آن زمین‌ها هم دیده نمی‌شوند.
تحلیل‌های شرکت الکیس از کاهش بیش از ۹۹ درصدی کشت خشخاش در این ولایت حکایت دارد. دیوید منسفیلد می‌گوید: «مقایسه تصاویر با وضوح بالا از ولایت هلمند نشان می‌دهد که مساحت کشت خشخاش از سال گذشته تا امسال از ۱۲۹ هزار هکتار به کمتر از هزار هکتار کاهش یافته است.»
در ولسوالی مارجه با نعمت‌الله دل‌سوز صحبت می‌کنیم که در حال برداشت گندم است. مارجه در جنوب لشکرگاه، مرکز ایالت هلمند از پایگاه‌های اصلی طالبان، واقع شده است. او به ما می‌گوید سال گذشته در همین زمین خشخاش کشت کرد و اضافه می‌کند که کشاورزان در این ولایت، به جز این ممنوعیت، تمامی قوانین طالبان را رعایت کردند.
نعمت‌الله می‌گوید: «تعدادی از کشاورزان سعی کردند در حیاط خانه‌هایشان و پشت دیوارها، خشخاش بکارند، اما طالبان متوجه شدند و آنها را نیز از بین بردند.»
اینجا زمانی خط مقدم جنگ بود، اما حال به جز صدای بریده شدن ساقه گندم و صدای پرندگان، چیز دیگری شنیده نمی‌شود؛ ولایتی که زمانی سربازان بریتانیا هم در آن مستقر بودند و برخی از شدیدترین نبردها در آنجا صورت گرفته بود.
نعمت‌الله، بیست و چند ساله، امسال برای اولین بار در زندگی‌اش خروج از خانه را بدون ترس از انفجار بمب تجربه می‌کند. اما برای مردمی که برای سالیان دراز از یک جنگ طولانی زخم خورده‌اند، ممنوعیت کشت خشخاش ضربه سنگینی است. ضربه‌ای که با رکود اقتصادی که باعث فقر سراسری در افغانستان شد، مقایسه می‌شود. دو سوم جمعیت نمی‌دانند وعده غذایی بعدی آنها چیست و چگونه تامین خواهد شد.
او می‌گوید: «ما خیلی ناراحتیم. درآمد من از کشت گندم کمتر از یک چهارم چیزی است که از کشت خشخاش بدست می‌آوردم. نمی‌توانم نیازهای خانواده‌ام را تامین کنم. مجبور شدم وام بگیرم. بحران گرسنگی در بالاترین سطح خود قرار دارد و هیچ کمکی هم از دولت دریافت نمی‌کنیم.»
از ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان پرسیدیم که دولت برای کمک به مردم چه می‌کند.
آقای مجاهد گفت: «ما می‌دانیم که مردم در فقر و رنج بسر می‌برند. اما ضرر تریاک از سود آن بیشتر است. چهار میلیون نفر از جمعیت ۳۷ میلیونی افغانستان معتاد به مواد مخدر هستند. این رقم بسیار بالایی است. ما از جامعه جهانی می‌خواهیم که تا به شهروندان افغانستان که با ضرر و زیان مواجه شده‌اند، کمک کند تا کسب و کار دیگری را جایگزین کشت خشخاش کنند.»
او اظهارات سازمان ملل، ایالات متحده و دیگر کشورها را مبنی بر اینکه تریاک منبع اصلی درآمد طالبان در زمان جنگ علیه نیروهای غربی و دولت پیشین افغانستان بود، رد می‌کند.
از آقای مجاهد همچنین پرسیدیم که چگونه انتظار کمک از سازمان‌های بین‌المللی دارند، در حالی که دولت طالبان با ممنوعیت کار کردن زنان برای همه سازمان‌های غیردولتی، فعالیت‌ها و بودجه آنها را به خطر انداخته است.
او در پاسخ می‌گوید:«جامعه جهانی نباید مسائل بشردوستانه را با مسائل سیاسی مرتبط کند. تریاک نه تنها به افغانستان آسیب می‌رساند، بلکه تمام جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.»
البته، تاثیر ممنوعیت کشت بر قیمت تریاک از قبل مشهود است. در قندهار، پایتخت معنوی طالبان و به طور سنتی یکی دیگر از مناطق مهم کشت خشخاش، با کشاورزی صحبت می‌کنیم که ذخیره کوچکی از محصول سال گذشته خود را نگه داشته است؛ دو کیسه پلاستیکی، که هر کدام به اندازه یک توپ فوتبال با شیره تیره‌رنگ و بدبو تریاک پر شده است. برای حفاظت از او هویتش را آشکار نمی‌کنیم.
او می‌گوید: «سال گذشته درست قبل از ممنوعیت کشت خشخاش، من همین مقدار تریاک را یک پنجم آنچه اکنون می‌توانم بفروشم، فروختم. منتظر هستم تا قیمت بالاتر برود تا بتوانم پول بیشتری برای خرج و مخارج خانواده‌ام در بیاورم. وضعیت ما بسیار بد است. همین حالا هم برای خرید غذا و لباس وام گرفته‌ام. البته می‌دانم تریاک مضر است، اما چاره چیست؟»
ممکن است مدتی طول بکشد تا تغییر قیمت‌ها در زنجیره قاچاق مواد مخدر افغانستان بر قیمت خرده‌فروش‌های هروئین تاثیر بگذارد و آن را کاهش دهد.
آقای منسفیلد می‌گوید: «در حالی که قیمت‌های تریاک و هروئین در بالاترین حد خود در ۲۰ سال گذشته باقی مانده بود، در شش ماه اخیر علیرغم سطح پایین کشت خشخاش، قیمت‌ها در حال کاهش بوده است. این نشان می‌دهد که ذخیره قابل‌توجهی در انبارها در چرخه قاچاق تریاک وجود دارد و بنابراین تولید و تجارت هروئین ادامه خواهد داشت.
مایک تریس، یکی از مقامات سابق دفتر مبارزه با مواد مخدر سازمان ملل متحد و مشاور ارشد دولت بریتانیا در زمینه مواد مخدر، در دوره اول حکومت طالبان بود؛ زمانی که طالبان در سال ۲۰۰۰، یک سال قبل از حمله آمریکا به افغانستان، برای اولین بار کشت خشخاش را ممنوع کرده بود.
او می‌گوید: «ممنوعیت تولید تریاک در سال ۲۰۰۰ اتفاقا منجر به تاثیر گسترده و فوری بر قیمت‌ها در بازارهای غربی نشد، زیرا که مواد مخدر بسیاری در انبارهای قاچاقچیان مواد مخدر موجود بود. این ماهیت این بازار است و در ۲۰ سال گذشته اساسا تغییری نکرده است.»
تا کنون میلیاردها دلار توسط ایالات متحده در افغانستان برای نابودی چرخه تولید و قاچاق تریاک هزینه شده است.
ارتش آمریکا به امید قطع منبع مالی طالبان بارها بر مزارع خشخاش در مناطق تحت کنترل طالبان حمله هوایی کرده، ذخایر تریاک را سوزانده و به آزمایشگاه‌های تولید مواد مخدر یورش بردند.
‌اما در مناطق تحت کنترل دولت پیشین افغانستان که تحت حمایت ایالات متحده بود، خشخاش آزادانه کشت می‌شد، چیزی که بی‌بی‌سی قبل از تسلط طالبان در سال ۲۰۲۱ شاهد آن بود.
در حال حاضر، اینطور به نظر می‌رسد که حکومت طالبان کاری را انجام داده‌ است که غرب نتوانسته بود. اما همچنان سوالاتی در مورد اینکه تا چه مدت این روند می‌تواند ادامه‌دار باشد، وجود دارد.
مایک تریس در مورد اعتیاد به هروئین در بریتانیا و اروپا، می‌گوید: «کاهش چشمگیر کشت تریاک در افغانستان احتمالا نوع مواد مخدر مصرفی را تغییر می‌دهد. مردم احتمالاً به مواد مخدر مصنوعی روی می‌آورند که می‌تواند بسیار بدتر از تریاک باشد.»