ایران و آمریکا
چالش های سیاست و گفتمان قدرت
دوشنبه ۱۲ آپریل ۲۰۲۵
درازنای تاریخی و نبود پیوند سیاسی
۴۷ سال پیش دانشجویان ایران با حمله بر سفارت آمریکا در تهران، نسبت دوکشور را به جدایی و بی اعتنایی متقابل کشاندند. دراین مدت تداوم جنگ اصطلاحات و سیاست طنز نجومی با شکرآب شدن رابطه و پیوند جهانی این دو کشور، باعث گردید که نسبت دو ملت نیز به انزوای سیاسی کشیده شود. اگرادبیات جنگ سرد و نبردگرم نیابتی هردو کشور بررسی شود، کتاب ۴۷ من کاغذی طاق گذار و خاک بردار پستوی ویترین کتابخانه ها خواهدشد.
مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا
نمایندگان ارشد سیاسی جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحدۀ آمریکا روزشنبه ۱۲ آپریل ۲۰۲۵ در مسقط کشور عمان گفتگوهای گذار به مذاکرات مستقیم را با تبادل پیام و شرط رعایت اصول مذاکره، مستقیما آغاز نمودند. این مذاکرات دریک بازی پرشتاب دوماهه برای رسیدن به توافق و یا تعامل در زمینه ی فرایند هسته‌ای شدن ایران آغازگردیده است. جلسه روز شنبه با ترتیبات ساده و ابتدایی از حالت غیرمستقیم آغاز و درنهایت پیام های همان روز با دیدار و رضایت دو مسئول مذاکره کننده، بسرآمد.
نشست روز دوشنبه که عمدتا سطح نخست این مذاکره را برمی تافت، بیشتر درگونه‌ی ملاقات و گفتگو تشکل یافت و طرفین با درک حالت همدیگر تلاش داشتند دریابند که می توانند با امید و خوشبینی این مذاکرات را پیگیری نمایند؟
این نیز بستگی دارد به استحکام و استغنای روحی و تسلط باوری مذاکره کنندگان که بتوانند از میان التهابات سخنان همدیگر در روند مذاکرات با آرامش و اطمینان خاطر، منافع و پرستیژ دولت و ملت خودرا حفظ نمایند. پرسش نخست این می تواند باشدکه آیا هر دو طرف برای آغازیک توافق به نتیجه مشترک برسند یا درمسیر گفتگوها گرفتار خطای لفظی و سبک رفتاری شوند.
ایران باوجود فشارهای فراوانی که آمریکا می گذارد و اسرائیل انتظار دارد، آمریکایی هارا با چشم و اسرائیل را باگوش می بیند و می شنود و روند کنونی را بخوبی تحت نظر دارد. به لحاظ فنی ایران این مدتی را که در اختیار دارد، قادر خواهدشد پله‌ای رابطه با دوستان را مستحکم‌تر بدارد و در شناخت دلائل پر پیچ و تاب سیاسی با برخی کشورهای دیگر حساب بی شتاب باز نماید. ایران به زمان بیشتر نیاز دارد و آمریکا به همین زمان و کوتاه‌تر، اما نفس مذاکرات کوتاه و دراز این زمان را درخودش بازتاب خواهد داد. هدف آمریکا ایجاد غوغا و ساختن تماشا دراین روند است و هدف ایران عاملانگی ارام و فرزانگی مستدام برای گذار به میدان پسا گفتگو که همان توافقات عادلانه باشد.
هنگامه های پرطنین و جذبه های تبلیغاتی غرب و مطبوعات همسو با آنها، انگ فراوانی برطبل گویا وقت کشی ایران در این روند می زنند؛ ایران و دنیای آزاده و بیدار نیز به هیاهوی زورمحور غرب که بوق وکرنا سر داده اند و بازار تماشای مماشات خویش را جلوه می بخشند، چون آشنایی کامل دارند، اعتنایی نمی کنند. به باور فعالان سیاسی و ناظران اوضاع بین المللی روند گفتگوهای این دوکشور، در همان یک ماه اول طراز و میزان خودرا خواهد یافت و از استحکام و دوام آن علامت خواهد داد.
اگر آمریکا با ناصداقتی در اندیشه سرکوب و تحقیر ایران باشد، به مقصد و هدف خود نائل نمی شود و در تنزل مرتبت و صداقت اعلامی خودگرفتار می گردد. در چنین صورتی ایران به ارتقای قابلیت خود می رسد و آمریکا شدیدا با تقلیل منزلت مواجه خواهد گردید. این مذاکرات تا اواخر ماه خرداد (پایان ماه می) کشیده خواهدشد. طرفین امیدوار اند برطبق اصول پذیرفته شده ی مذاکره، در برابر چشم جهان به درستی بپردازند و از ترفند و حیلت ورزی پرهیز نمایند و خودرا برهانند.
تحلیلگران به دو نگره و بینش در داوری و پیش فرض های خود تاکید دارند، نخست به دوام مذاکره باور نموده اند و دوم این مذاکره را فصل تازه ای از چرخش های سیاسی در روش های سیاسی جهان می دانند. دوماه گفتگو برای بررسی بحران روابط این دوکشور، زمان برابر و مساعدی است، این زمان هم برای اثبات صداقت و تاقت و هم برای اثبات ناصداقتی و جفا و خیانت زمان فراهمی است. ترامپ گفت: وقت است، اما برای دفع الوقت وقت نیست، یا بقول خود او؛ برای مذاکره وقت داریم، مگر وقت زیادی و جود ندارد. ما گزینه هارا برای طرف اعلام نموده ایم، طرف هم با گزینه ها و مقاصد خوب باید درمیان بنشیند.
در این مدت دو مورد بسیار مهم از چشم داشت دورنیست، اولی ظاهرا اهمیت بسیار دارد و آن گزارش گروسی مدیرکل آژانس انرژی اتمی در سازمان ملل است؛ دیگر موعد به ۱۸ اکتوبرو به پایان رسیدن قطعنامه ی ۲۳۱ سازمان ملل.
اگر در این دوزمان گفتگوها پیشرفت لازم خودرا یافت و رضایت مفت شان آژانس بین المللی اتمی فراهم گردید، خوب و اگر برخلاف آن شود، آنگاه گزارش گروسی مطرح می‌گردد. لابد در این مدت باید تصمیم گیری‌ها سریع انجام گردد. ادعای طرف مقابل ایران اصطلاح «فعال شدن میکانیسم ماشه» را بکاربرده اند.
این اصطلاح تهدید آمیز، سطح تدبیر ایران را تقویت می نماید و عصبیت آمریکا را افزایش خواهد بخشید. اسرائیل با نوعی نا امیدی در بیم قربانی شدن خودش است. ترامپ از نتن یاهو یک زلنسکی مسخره تری خواهد ساخت.
دراین مذاکرات سیاست متکی به «فشار و مقاومت» عمل خواهدکرد، در نتیجه مقاومت به منظور خویش نزدیک می شود و فشار به عکس عمل بر می گردد، اندیشه جنگ چون بسیار هزینه بردار و پر تبعات خواهد بود، آمریکا در مقدمه این رویدادها، ترس افزایی، هراس افزایی و تردید افزایی می نماید. جمهوری اسلامی ایران نیز پایداری، پاسداری و ایستادگی خودرا در برابر آمریکا بر بنیاد چشم دید جهان بنا خواهد نمود. یعنی میزان سختگیری ترامپ به ایران و میزان تمکین ایران به اصول وروش منصفانه مذاکره، نتیجه‌ی مطلوب را در پی خواهد آورد.
استاد رحمت الله بیژنپور
