روسیه صدرنشین جهان است؟

آمریکا برای روسیه خواب‌های قیر افشان و برای خویشتن رهبری جهان را می‌بیند، این خواب رویایی و این قضاوت قساوت آمیز، در اندیشه و ریشه از همان دشمنی و بدخواهی افسانوی و دیرین گذشت شرق و غرب، منشاء برداشته است. انقطاب جهان و انطباق مجازی جهان دردوطیف زیر نام اردوگاه شرق و اتحاد غرب یک تجربۀ ناسودمند، ناکام و بد فرجام است. روزگارما از هم‌صدایی جهان و همگرایی انسان امروزی جهان هیچ علامت نمی‌دهد، اما باهزارزبان از نبرد خشم انگیز روسیه و آمریکا و شرق و غرب سخن می‌گوید.

بدیهی بود که روسیه پس از پایان جنگ سرد به‌سوی از دست دادن وسعت اقتدار، اهمیت و اعتبار و چشمداشت‌ها و انتظار، فروتنانه فرو افتاده بود و به سمت از دست شدن و باخت نوعی بی پرداخت به پیش می‌رفت. دنیا به این باور بود که جهان دوقطبی اینک در سر آشیب روزگار دیگری افتاده است و روسیه از میدان رقابت، همسری و هماوردی به لحاظ تاریخ و اقتدارخودبیرون می‌رود و آمریکا به عنوان جهان بخت و بختاورجهان، یکه تازمیدان قدرت و اقتصاد، ازوادی رقابت و تنازع به میدان فرماندهی و جهانبانی توسن رانی می‌کند.

آری، در نیم قرن پسین روسیه از وادی قدرت برافتاد و در سکوت سرد دل تنگی و تنهایی از گذرگاه‌های خلوت و خود کم بینی می‌گذشت. آمریکا مغرور و سرمست از بادۀ برد برد میدان‌های رقابت و جهان داری، به میدان نخوت و تفاخر و زورگویی و خود برتربینی، سعی نمود بر پادشاهان بی اعتنا و روؤسای جمهور کشورهای خاورمیانه، شرق دور و بخشی از جنوب آسیا، فرمان بدهد و ازایشان جان بستاند. روسیه ظاهراً همچنان در سکوت تنهایی و سقوط توانایی به انزوای سیاسی و بی غرضی درد انگیز، خلوت خیال خاصیت خویش شده بود.

دردرون همین ناامیدی و تهی از خود شدن، شماری از جوانان در سیاست روسیه درخشش یافتند و به میز اداری و ادارۀ مملکت برگشتند. اگر روزگاری ولادیمیر لینن و سپس جوزف استالین برای روسیه پدر و پهنای قدرت و باور شده بودند، این بار ولادیمیرپوتین، پوستین اعتماد به نفس را پوشید و خاک قدرت آفرین روسیه را بوسید. روسیه در جهان هماره امپراتوری قدرتمند بوده است، روسیه بر آسیا، افریقا، اروپا و ازآنسوی کمربند زمین آلاسکا به پنج قاره دست افشانی می‌کرد و با پهنای بی بدیل و درخشانش قندیل روشنگری چراغ عالم را خود از روغن گیاه قدرت روشن می‌نمود و راه را می‌گشود.

روسیه برای بازی در سیاست و نمایش قدرت امکانات فراوانی دارد، پیمان شانگهای، سازمان پیمان امنیت جمعی، اتحاد کشورهای مشترک المنافع، متحدان سیاسی منطقه‌ای، یاران بین‌المللی، دوستان همکار و نیروهای همسو با روسیه و … این‌ها همه مماشات و همایشاتی اند که روسیه در قبال سیاست منطقه‌ای و جهانی دارد. هنوز روسیه در آن حدی قرار نگرفته است که آمریکا را درجایش بنشاند و رهبری قضایای عالم را خود مدیریت نماید، اما همین وضع موجود نشان می‌دهد که روسیه قدرت لازم برای اعمال فشار بر جهان و مخالفان خود را دارد.

سازماندهی نشست‌های سیاسی، برگزاری همایش‌های دفاعی و تدابیری در پیمان‌های فوق‌الذکر، فعالیت در حوزۀ جهانی برای حفظ بالانس سیاسی عالم و اعمال سیاست عدم مداخله در امور دیگران؛ اما حمایت بیدریغ از متحدان و اعضای پیمان‌های متحده در شانگهای و سازمان پیمان امنیت جمعی، نظارت بر اقدامات آمریکا در امور روابط جهانی و اقدام درراه مهار تمامیت خواهی آمریکا. این همه ظرفیت‌هایی‌اند که روسیه در این دو دهۀ پسین برای تثبیت اتوریته و قدرت اثرگذار خود به عمل آورده است.

روسیه مسئلۀ چچین را مهار نمود، مشکلات گرجستان و ارمنستان را حل کرد، بحران عمیق قفقاز را تحت کنترول قرارداد و اوکراین را از دل غرب کشید و اینک در قزاقستان و آسیای میانه دم نیمه جان غرب را با سربلندی می‌برد. این‌ها نشاندهندۀ این امر اند که روسیه برای جهان بانی و صدرنشینی در عالم قدرت و سیاست، آماده می‌شود و با اتحاد چین نیمرخ اقتصادی و توسعه قدرت اقتصادی را نیز در بازار و مارکیت عالم صاحبی می‌نماید.

روسیه در برابر مردم افغانستان که سه دهه قبل در برابرش قیام و برایش ایجاد مشکل سیاسی نمودند، دربازسازی و احیای دوباره افغانستان، در جنبش ضد تروریسم و آسیب زدایی سیاسی با جهان بصورت فعال اشتراک نمود و در کنار افغانستان ایستاد. کشورهای آسیای میانه مشمول تاجیکستان، قرغزستان، ازبکستان، قزاقستان، ترکمنستان و … در سایه روسیه که حیات خلوت آن هستند، به‌درستی موضیعگیری نمود و این کشورها را در برابر تروریسم و افراطی‌گری که توسط عربستان، پاکستان و آمریکا سازماندهی می‌شود، به درستی دفاع نمود.

دریک توجه شتابان به پیامد سیاسی تحولات منطقه‌ای و بحران قزاقستان، به برخی اشارات و گزارشاتی توجه می‌کنیم که در پی اقدامات و اعمال سیاست روس‌ها درآسیای میانه، توجه جهان را به خود اختصاص داده است. روسیه در برابر تروریسم شتابندۀ افراطی گرانه در افغانستان طی بیست سال گذشته ریز بینانه همه رویدادهای سیاسی و نظامی منطقه را تحت کنترول خویش قرار داده است.

در گزارشات و اخبار رسمی منابع معتبر آمده است که: «امامعلی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان در نشست مجازی کشورهای عضو “سازمان پیمان امنیت جمعی” پیشنهاد کرده است که “یک کمربند امنیتی در اطراف افغانستان” ایجاد شود. هم‌زمان، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه هم در این ویدئو کنفرانس با اشاره به ناآرامی‌های اخیر قزاقستان گفت “روسیه هرگز اجازه انقلاب در منطقه را نخواهد داد”.

به گزارش خبرگزاری تاس، آقای رحمان در صحبت تلفنی با آقای پوتین نیز در مورد امنیت در مرزهای این کشور با افغانستان صحبت کرده است. امروز نشست مجازی اضطراری سازمان پیمان امنیت جمعی در مورد ناآرامی‌های اخیر در قزاقستان برگزار شد. رئیس جمهور تاجیکستان در این نشست گفته است: “به طور کلی، براساس استخبارات تاجیکستان، بیش از ۴۰ کمپ و مرکز آموزش تروریست‌ها در ولایت‌های شمال شرقی افغانستان وجود دارد که بیش از ۶۰۰۰ شبه نظامی را جای داده است.”

آقای رحمان افزوده که وضعیت درمرزتاجیکستان وافغانستان هرروز”پیچیده‌تر”می‌شود: درگیری ‌درست در امتداد مرز با تاجیکستان اتفاق می‌افتند. به گفته او، در هفته گذشته، درجایی در نزدیکی مرز دستکم ۱۱ نیروی طالبان کشته و ۱۸ نفر زخمی شدند. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه اخیراً بارها درباره خطر”سرازیر شدن اسلام‌گرایان افراطی” به منطقه بعد از تحولات افغانستان هشدار داده است.

و من الله التوفیق

رحمت الله بیژن پور