برخی از ورزشکاران مسلمان که چهره‌های سرشناسی به حساب می‌آیند، توانسته‌اند با عملکرد و رفتار خود تصویر قالبی منفی را که نسبت به اسلام وجود دارد تغییر دهند.

به گزارش آژانس خبری صدای پامیر؛ به نقل از اسلام اون لاین، پرسش‌هایی حول توانایی ورزش برای از بین‌بردن کلیشه منفی در مورد اسلام  مطرح می‌شود و اینکه آیا ورزشکاران مسلمان مسئولیتی در قبال ایجاد شکاف در کلیشه موجود نسبت به موضوع «اسلام هراسی» یا ترس از اسلام  _ که توسط رسانه‌ها و مراکز پژوهشی غربی برای چندین دهه ترویج شده است _ دارند؟

چند سالی است که مراکز تحقیقاتی به نقش ورزشکاران در اصلاح تصویر ذهنی توده‌ها علاقه‌مند شده‌اند و به دنبال این هستند تا با استفاده از محبوبیت این ورزشکاران افکار عمومی را نسبت به آگاهی از دین و نژاد آن‌ها تشویق کنند، فضایی از وجوه مشترک برای تفاهم به وجود آورند و شبه نژادپرستی را از جامعه دور کنند. این درحالی است که اکثر پژوهش‌های میدانی انجام شده حاکی از این است که ورزشکاران تأثیری قوی در زمینه تشویق تسامح، کم کردن تعصبات و خشونت علیه یکدیگر دارند و می‌توانند باعث خشکاندن زمینه‌های سوء تفاهم و تردید در درون افراد شوند.

ایجاد شکاف در کلیشه اسلام‌هراسی

در سال ۲۰۱۶ با حضور تعدادی از ورزشکاران مسلمان در بازی‌های المپیک در ریودوژانیرو، پایتخت برزیل، موضوع نقش ورزش در اصلاح تصویر ذهنی مطرح شد. این درحالی بود که اتهامات مرتبط با تروریسم علیه مسلمانان در حال افزایش بود و ادعا می‌شد حملات تروریستی از سوی مسلمانان علیه این مسابقات انجام خواهد شد. اما چند روز بعد از شروع مسابقات، ورزشکاران مسلمان _ افرادی مثل «مو فرح»، دونده انگلیسی و «ابتهاج محمد»، شمشیرباز آمریکایی _ توانستند توجه تماشاگران را به خود جلب کردند و شکافی در انگاره «اسلام‌هراسی» ایجاد کنند.

این درحالی بود که کمتر از یک سال قبل کمپینی علیه ورزشکاران زن مسلمان در ایالات متحده به راه افتاده بود و انتقادهای خصمانه‌ای از آن‌ها می‌شد تا جایی که «بلقیس عبد القادر»، بسکتبالیست آمریکایی مجبور شد بین ورزش و حجاب یکی را انتخاب کند.

در نهایت کاخ سفید از او برای ملاقات با باراک اوباما، رئیس جمهور وقت آمریکا، دعوت کرد و همین موضوع باعث شد تا از شدت دشمنی‌ها نسبت به اسلام اندکی کاسته شود.

استیون فینک، پژوهشگر آمریکایی، در کتابی تحت عنوان «دریبل دعوت؛ ورزش بین مسلمانان آمریکایی (Dribbling for Dawah: Sports among Muslim Americans) به شکل مفصلی به مضوع تأثیر ورزش مسلمانان آمریکایی بر شکل دادن هویت آن‌ها می‌پردازد و اینکه آن‌ها از طریق ورزش می‌توانند بازتولیدی از تصویر خود داشته باشند.

وی در عین حال تأکید می‌کند که پس از یازدهم سپتامبر ۲۰۱۱ این ورزش بود که پیوندهای بین مسلمانان و غیرمسلمانان را تقویت کرده و از شدت دشمنی‌ها نسبت به مسلمانان کم کرد و باعث شد تا ورزش به بخشی از رهبر دعوت به اسلام تبدیل شود.

در کتاب «ورزش در اسلام و جوامع مسلمان» (Sport in Islam and in Muslim Communities) که تعدادی از محققین در تهیه آن شرکت داشتند، تصریح شده است که بازیکنان فوتبال می‌توانند سفیرانی برای ایمان باشند. امری که خود نشان دهنده دو موضوع است؛ نخست افزایش حضور اسلام در عرصه جهانی و در اکثر جوامع جهانی و دوم حضور گسترده ورزش در سطح جهانی و تبدیل قهرمانان آن به افرادی تأثیرگذار در افکار عمومی جهانی. به این معنی که ورزشکاران ممکن است نقش مثبتی در مقاومت در برابر اسلام‌هراسی داشته باشند.

تجربه نشان می‌دهد که رسانه‌ها فقط به تراژدی می‌پردازند و ممکن است به برخی موفقیت‌ها پشت کنند. به خصوص اگر موفقیت‌ها از شخصیت‌های متعلق به فرهنگی باشد که این رسانه‌ها به آن حمله می‌کنند. بنابراین به برخی از موفقیت‌های ورزشکاران مسلمان توجه کافی نمی‌شود.

به عنوان مثال، «ناظم قادری» بازیکن کانادایی هاکی روی یخ که «جام استنلی» را به دست آورد، پس از برنده شدن در زادگاهش لندن مورد توجه قرار گرفت. او اصرار داشت که جام قهرمانی را به مسجد ببرد و با این کار او برای بسیاری از جوانان کانادا و انگلیس شخصیتی الهام‌بخش شد و توانست بر نژادپرستی غلبه کند. پیروزی او یک پیروزی برای جامعه مسلمانان بود.

ورزشکاران مسلمان و تغییر تصاویر غلط از سیمای اسلام

یکی از نشانه‌های حضور اسلام‌هراسی در عرصه ورزش، تلاش برای نشان دادن شعائر اسلامی _ به‌ویژه روزه _ به عنوان عاملی است که عملکرد ورزشکاران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مانند «انگولو کانته» عضو باشگاه چسلی لندن که منتقدان در مورد تأثیر روزه بر عملکرد او در یکی از مسابقات صحبت کردند.

این درحالی است که بیش از ۵۰ بازیکن مسلمان در لیگ برتر انگلستان فعالیت داشته‌اند. افرادی مثل «سادیو مانه» و «پل پوگبا»، «سفیان بوفال» و «مسعود اوزیل». اما در این میان پدیده‌ای همچون «محمد صلاح» بیشتر مورد توجه بوده است. عملکرد او در لیگ برتر انگلستان و باشگاه لیورپول از عواملی است که باعث شده تا تصویری متفاوت از اسلام و مسلمانان بین افکار عمومی و جامعه انگلستان شکل گیرد و از شدت دشمنی و نفرت نسبت به مسلمانان کم شود.

در پژوهشی تحت عنوان «نقش ورزشکاران نخبه در تغییر تصویر ذهنی از اعراب و مسلمانان در جوامع غربی» که توسط «راشا مرسی»، به نقش محمد صلاح در تغییر تصویر ذهنی از اعراب و مسلمانان پرداخته شده و بر نقش و اهمیت ورزش به عنوان یک قدرت نرم در تصیحیح تصویر بدی که وجود داشته تأکید شده است و اینکه او دیگران را قانع کرده است که باورهای منفی که از اسلام و مسلمانان دارند را تغییر دهند.

در مطالعه دیگری که در سال ۲۰۱۹ توسط محققان دانشگاه استنفورد آمریکا منتشر شد، تأکید شده است که جرایم ناشی از نفرت علیه اسلام و مسلمانان پس از پیوستن محمد صلاح به لیورپول در سال ۲۰۱۷ میلادی ۱۸,۹ درصد کاهش یافته است و توئیت‌های ضداسلامی پس از درخشش او در این باشگاه انگلیسی نسبت به گذشته نصف شده است.

در این پژوهش تأکید شده است که محمد صلاح باعث افزایش توجهات به اسلام شده و او توانسته است موانع روانی که در این زمینه وجود داشته است کنار بزند و شکاف‌هایی را نسبت به انگاره‌ای که از اسلام‌هراسی وجود دارد ایجاد کند.

در پژوهش دیگری که توسط مجله آمریکایی علوم سیاسی APSR در ژوئن ۲۰۲۱ منتشر شد، تأکید شده است که جرایم ناشی از نفرت در سراسر انگلستان پس از پیوستن صلاح به لیورپول ۱۶ درصد و در ۱۶ میلیون توییت هواداران این باشگاه خصومت علیه اسلام کاهش یافته است.

پروفسور عمران عوان (Imran Awan) و دکتر ایرین زیمپی (Irene Zempi) در انگلستان تحقیقاتی را در مورد چگونگی تبدیل فوتبال از یک بازی زیبا به میدانی برای نفرت انجام دادند و بسیاری از جرایم ناشی از نفرت افراد جامعه علیه ورزشکاران مسلمان را زیر نظر گرفتند. اما واقعیت این است که ورزش در کاهش تعصبات و نفرت نقش داشته است. به ویژه اینکه ورزشکار هویت خود را رها نکند، در رشته ورزشی خود سرآمد باشد و هویت خود را در قالبی انسانی برجسته کند.