به گزارش گروه بین الملل آژانس خبری صدای پامیر،  سایت اینترنتی فلیپ‌بورد در گزارشی به نقل از برخی از رسانه‌ها و چهره‌های سیاسی خاورمیانه نوشت: آمریکا به تدریج دارد جایگاه خود را در منطقه خاورمیانه از دست می‌دهد- و البته مقصر این اتفاق خود آمریکاست و این ابرقدرت تنها و تنها می‌تواند خودش را بابت این موضوع ملامت کند.

آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه ایالات متحده که همین چند روز پیش در تلاش برای نجات جایگاه و نفوذ مدام کاهنده کشورش در خاورمیانه به عربستان سعودی سفر کرده بود؛ برای پیشبرد همکاری‌های استراتژیک آمریکا با همتایان خود در عربستان سعودی و دیگر کشورهای خلیج فارس کاری دشوار دارد و به عبارت بهتر به احتمال زیاد نبردی دشوار را پیش روی خود خواهد داشت.

در حوالی تیرماه گذشته، جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا که در نشست شورای همکاری خلیج فارس در عربستان سعودی شرکت کرده بود، وعده داد که «ایالات متحده خاورمیانه را ترک نخواهد کرد و با این کار یک خلاء آشکار- که می‌تواند مورد استفاده چین، روسیه یا جمهوری اسلامی ایران قرار گیرد- پشت سر خود باقی نخواهد گذاشت». با این حال نگاهی به وضعیت منطقه خاورمیانه حکایت از این می‌کند که دقیقاً این اتفاق افتاده و چنین خلأئی پشت سر آمریکا به جای مانده است.

سال گذشته به ‌رغم مخالفت‌های ایالات متحده سال هیبرید شدن یا به عبارت بهتر سال دوگانه‌سوز شدن متحدان منطقه‌ای آمریکا بود: آن‌ها روابط خود را با پکن و تهران بهبود بخشیدند و روابط قوی خود را با مسکو هم حفظ کردند.

اگرچه دولت بایدن آشکارا توافق عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران به میانجی‌گری چین- برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک- را کم‌اهمیت جلوه داده؛ ولی به نظر می‌رسد نفوذ فزاینده چین در منطقه نفت‌خیز خلیج فارس- که می‌تواند نفوذ در منطقه بزرگ‌تر خاورمیانه را نیز به دنبال داشته باشد- برای ایالات متحده دیوانه‌کننده بوده است.

در طول دو دهه گذشته ایالات متحده تولید نفت و گاز خود را چنان افزایش داده که عملاً می‌توان گفت که در زمینه انرژی به نوعی به استقلال رسیده است. این کشور اگر چه حالا ممکن است دیگر به نفت خلیج فارس نیازی نداشته باشد، ولی هم‌چنان اصرار دارد که نفوذ خود را در منطقه حفظ کند- تا در صورت بروز درگیری بتواند منابع انرژی حیاتی و مورد نیاز چین را قطع کرده و آن‌ها را به متحدان خودش اختصاص دهد.

همان‌طور که بلینکن ماه گذشته هشدار داده بود؛ «چین باعث اصلی مهم‌ترین و پرتبعات‌ترین چالش‌های ژئوپلیتیکی است که آمریکا امروز با آن‌ها روبرو است: کشوری با قصد و توانایی فزاینده در زمینه ایجاد چالش برای نظم بین‌المللی و دنیای آزاد، امن و مرفه».

با این حال خودکامگی پکن بسیار بیشتر و بهتر و راحت‌تر از دموکراسی واشنگتن با خودکامه‌های منطقه جور در می‌آید.

در این میان نفوذ روسیه در خاورمیانه- و فراتر- نیز یکی دیگر از مسایلی است که آمریکا را عصبی کرده است.

دولت بایدن که از مواضع مبهم برخی از کشورهای خاورمیانه و حتی هم‌دستی آن‌ها با روسیه خسته شده است، فشارها را بر این کشورها تشدید کرده است و می‌خواهد به وضوح نشان دهد که کاسه صبرش لبریز شده است. آمریکا هم‌چنین به کشورهای منطقه هشدار داده که در صورت کمک به روسیه برای دور زدن تحریم‌ها با خشم ایالات متحده و کشورهای گروه هفت روبرو خواهند شد.

اما حتی این- هشدارها- هم فایده‌ای نداشت.

عربستان سعودی تاکنون درخواست‌های ایالات متحده آمریکا برای افزایش تولید نفت- با هدف کاهش قیمت نفت و افزایش تأثیر تحریم‌های غرب بر روسیه- را رد کرده است. عربستان روابط خوب خود با مسکو را حفظ کرده و در عین حال از اوکراین نیز حمایت کرده است. گزارش‌ها حکایت از این می‌کنند که بی‌توجهی و بی‌احترامی محمد بن‌سلمان ولیعهد سعودی به واشنگتن او را در منطقه بسیار محبوب کرده است.

سال گذشته پادشاهی عربستان سعودی در واکنش به تهدیدات بایدن مبنی بر مجازات ریاض به دلیل وقاحت احتمالی‌اش، از رئیس‌جمهور چین برای حضور در گفتگوهای دوجانبه و برگزاری نشست‌هایی بین چین با شورای همکاری خلیج فارس و شورای کشورهای عربی دعوت و میزبانی کرد. عربستان سعودی پس از آن هم با میانجی‌گری چین روابط خود را با جمهوری اسلامی ایران عادی کرد و این درست زمانی بود که غرب در حال تشدید تحریم‌ها علیه تهران بود. بی‌توجهی آشکار دیگر عربستان سعودی به آمریکا هم ترمیم روابط این کشور با سوریه بود.

اما این نگرش و رویکرد جدید نسبت به رابطه با آمریکا منحصر به ریاض نیست و یک پدیده منطقه‌ای است. دیگر متحد آمریکا، یعنی امارات متحده عربی نیز روابط نزدیک‌تری با چین ایجاد کرده، روابط استراتژیک خود با فرانسه را بهبود بخشیده و به دنبال تعامل با جمهوری اسلامی ایران، روسیه و هند است. این رویکرد در شرایطی خاص می‌تواند به قیمت تمام شدن روابط این کشور با آمریکا تمام شود.

خاورمیانه دارد تعامل جهانی خود را متنوع‌تر می‌کند. این موضوع در روابط تجاری کشورهای منطقه کاملاً مشهود است. بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۱ تجارت فیمابین خاورمیانه و چین از ۱۵٫۲ میلیارد دلار به ۲۸۴٫۳ میلیارد دلار افزایش یافته است. هم‌زمان تجارت کشورهای خاورمیانه با ایالات متحده نیز از ۶۳٫۴ میلیارد دلار به ۹۸٫۴ میلیارد دلار افزایش یافته است.

به تازگی شش کشور خاورمیانه- از جمله عربستان سعودی، امارات و مصر- درخواست کرده‌اند به گروه بریکس بپیوندند- که شامل روسیه، هند، برزیل و آفریقای جنوبی به رهبری چین می‌شود. این اتفاق در شرایطی روی می‌دهد که غرب در یک سال و چند ماه اخیر تحریم‌های زیادی علیه روسیه اعمال کرده است.

البته آمریکا در سه دهه گذشته قدرت استراتژیک مسلط خاورمیانه بوده و امروز نیز همین‌طور است. اما آیا در سه دهه آینده نیز این روند ادامه خواهد داشت؟

در منطقه‌ای که رژیم‌های خودکامه بر سر هیچ چیزی اتفاق نظر ندارند، نه گفتن به آمریکا یک موضع‌گیری بسیار محبوب به شمار می‌آید. دلیلش هم این که اکثریت مردم خاورمیانه عقیده دارند که آمریکا یک قدرت امپریالیستی ریاکار است که فقط به زبان به حقوق بشر و دموکراسی می‌پردازد و در عمل پایبندی چندانی به این موضوعات ندارد.

این امر به ویژه در سیاست خارجی ایالات متحده در قبال فلسطین آشکار است- که همواره حمایت بی‌قیدوشرط خود را از رژیم استعمارگر و اشغالگر اسرائیل ابراز کرده است.

بلینکن و آمریکا احتمالاً ریاض را برای عادی‌سازی روابط با تل‌آویو تحت فشار قرار خواهند داد. به خصوص که پیش‌تر امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و سودان در ازای امتیازاتی از سوی آمریکا روابط خود را با اسرائیل- به هزینه فلسطینی‌ها- عادی کرده‌اند.