كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِنْ تَرَكَ خَيْرًا الْوَصِيَّةُ (بقره/۱۸۰)
مستفاد از آیه شریف وجوب وصیت به موقع و به هنگام است. بنابراین مؤمنین موظف هستند که به این مسئله مهم و مورد تأکید کلام وحی عمل نموده، وصیت‌نامه بنویسند و این را یک وظیفه و حق مسلم تلقی کنند همچنانکه پیامبر گرامی اسلام (ص) وصیت کردن را وظیفه هر مسلمانی دانسته است: «الوَصِيَّةُ حَقٌّ على كُلِّ مُسلمٍ» (مجلسی، بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۳۵۲، ح ۹).

بدون شک اقتضای اندیشه دینی و انسانی داشتن وصیت‌نامه است؛ چون از این رهگذر است که مشخص می‌شود که متوفی چه برجای گذاشته و سهم و تکلیف وارثین چیست؟ تدوین وصیت‌نامه برای عموم و به‌خصوص برای افراد شاخص و عالمان و فقیهان بزرگ همچون امام راحل (ره) ضرورت مضاعف دارد. امام خمینی (ره) در طول عمر پرفراز و نشیب و بابرکت خویش وصیت‌نامه‌های متعدد، حدوداً ۱۲ نسخه در عرصه‌های گوناگون نگاشته‌اند که سه وصیت‌نامه ایشان برجسته‌تر و جامع‌تر هست که در این مختصر مورد بازخوانی قرار می‌گیرند.

الف) وصیت‌نامه شخصی

ب) وصیت‌نامه مربوط به شئون مرجعیت

ج) وصیت‌نامه سیاسی – الهی.

وصیت‌نامه شخصی و شرعی امام مربوط به بهمن ماه ۱۳۳۱ می‌شود. (صحیفه، ج ۲۱، ص، ۴۷۵) البته در سال‌های بعد این وصیت‌نامه مورد تجدید نظر و اصلاحات و به روز رسانی قرار گرفت.

توجه و عنایت خاص حضرت امام (ره) به امور حوزه‌ها و شئون مرجعیت و نیز حساسیت زیاد در حفظ و مصرف وجوهات شرعی از آن، ایشان را واداشت در سال ۱۳۵۶ که در نجف اشرف و در عالم تبعید به سر می‌برد، چهارتن از حضرات آیات:

۱- شیخ حبیب‌الله اراکی ۲- سید عباس خاتم یزدی ۳- سید جعفر کریمی ۴- و شیخ غلام‌رضا رضوانی را به عنوان اوصیای شرعی تعیین کند، (صحیفه، ج ۳، ص، ۲۸۰)

وصیت‌نامه سیاسی – الهی امام خمینی (ره) که نوع سوم از وصیت‌نامه‌های ایشان است، وصیت‌نامه ویژه و مختص ایشان است؛ که به گونه استمرار رهبری و خیرخواهی برای ملت‌های جهان اسلام به‌ویژه ملت ایران تدوین یافته است.

وصیت‌نامه‌ای سیاسی – الهی امام طی سی‌وشش صفحه که به خط خود ایشان مرقوم گردیده است، شش‌صفحه‌ای آن مقدمه و سی صفحه دیگر آن متن وصیت‌نامه است. مطالب متن در هیجده بند بیان شده است.

مقدمه وصیت‌نامه با حدیث نبوی ثقلین که مورد اتفاق شیعه و اهل سنت می‌باشد، آِغاز گردیده است.

حضرت امام (ره) با نگاه عرفانی، اجتماعی، تاریخی از قرآن و عترت سخن میگوید. از جایگاه والا و ارزشمند آن‌ها و از مهجوریت و مظلومیت آنان و از محرومیت مسلمانان و بشریت از هدایت‌های این دو منبع هدایت و سعادت، شکوه سر می‌دهد که زنگ هشدار و بانگ بیدار باش، برای غافلان و خفتگان است.

امام در این مقدمه در فراز های باکمال افتخار، افتخارات پیروان ثقلین و شیعیان محمد و آل محمد (علیه‌السلام) را بر می شمارد، و به ابعادی از شخصیت والای ائمه هدا (ع) و مواریث گران‌سنگی چون نهج البلاغه و صحیفه سجادیه و صحیفه فاطمیه و ادعیه حیات بخش اهل بیت (ع) که به تعبرحضرت امام، قرآنِ صاعد هستند؛ سخن گفته و هدف ائمه طاهرین (ع) را تلاش درراه تعالی دین اسلام و درراه احیا کردن آموزه‌‌های حیات بخش قرآن کریم در حوزه اندیشه و انگیزه خرد و کلان و همدوشی زنان با مردان در صحنه‌های علمی – فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و نظامی دانسته  و سفارش اکید بر تلاش مفتخر آمیز درراه تعالی و مقاصد قرآن کریم، نموده، و در پایان این مقدمه یادآوری می‌کند که وصیت‌نامه سیاسی – الهی اینجانب اختصاص به ملت ایران ندارد، بلکه متوجه جمیع ملل اسلامی و مظلومان جهان از هرملت و مذهب می‌باشد، واین خود جلوه‌ای از انسانی بودن و جهانی بودن مکتب سعادت بخش اسلام است؛ آن پیشوای رحمانی و عالم ربانی در این وصیت‌نامه‌ی سیاسی و الهی برای بشریت در عصر خود و ناظر به وضعیت و نیازها و مشکلات حال و آینده سفارش‌‌های به داشتن برنامه‌‌های علمی و عملی منبعث از فطرت و آموزه‌های قرآن و عترت کرده است.

حضرت امام در متن وصیت‌نامه خود به دو مطلب مهم و محوری اشاره می‌کند.

1. انقلاب اسلامی که دست جهانخواران و ستمگران ـ استعمار و استبداد ـ را از ایران بزرگ کوتاه کرد، با تأییدات غیبی الهی پیروز گردید چون امداد غیبی سنت قطعی خدا برای مؤمنین است «وَ لَقَدْ سَبَقَتْ كَلِمَتُنا لِعِبادِنَا الْمُرْسَلِينَ * إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنْصُورُونَ * وَ إِنَّ جُنْدَنا لَهُمُ الْغالِبُونَ» (صافات/ ۱۷۱-۱۷۳) بر همین اساس متذکر می‌‌شود: «شک نباید کرد که انقلاب اسلامی ایران از همه انقلابها جدا است، هم در پیدایش و هم در کیفیت مبارزه و هم در انگیزه انقلاب و قیام و تردید نیست که این یک تحفه الهی و هدیه غیبی بوده که از جانب خداوند منان بر این ملت مظلوم غارت زده عنایت شده است»
2. یادآوری اینکه: «اسلام و حکومت اسلامی پدیده الهی است که با به کار بستن آن سعادت فرزندان خود را در دنیا و آخرت به بالاترین وجه تأمین میکند… مکتبی که برخلاف مکتب‌های غیرتوحیدی در تمام شئون فردی و اجتماعی و مادی و معنوی و فرهنگی و سیاسی و نظامی و اقتصادی دخالت و نظارت دارد و از هیچ نکته، ولو بسیار ناچیز که در تربیت انسان و جامعه و پیشرفت مادی و معنوی نقش دارد فروگذار ننموده است»

آنچه امام خمینی (ره) دربندهای متن وصیت‌نامه خود بیان کرده در دو بخش: عوامل و اسباب حفظ و بقای ثمره انقلاب اسلامی، و موانع و خطرهای تهدید کننده آن می‌باشد.

«اینجانب که نفس‌های آخر عمر را می‌کشم به حسب وظیفه، شطری از آنچه در حفظ و بقای این ودیعه الهی دخالت دارد و شطری از موانع و خطرهایی که آن را تهدید می‌کنند برای نسل حاضر و نسلهای آینده عرض میکنم»

الف) «بی تردید رمز بقای انقلاب اسلامی همان رمز پیروزی است، رمز، پیروزی را ملت می‌داند و نسلهای آینده در تاریخ خواهند خواند که دو رکن اصلی آن: انگیزه الهی و مقصد عالی حکومت اسلامی، و اجتماع ملت در سراسر کشور با وحدت کلمه برای همان انگیزه و مقصد» بوده است.

ب) هشدار نسبت به توطئه مهم جدا پنداشتن اسلام از امور دنیا و سیاست جامعه و منحصر دانستن اسلام و دیگر ادیان الهی در معنویات و تهذیب نفوس، به گونه ای که حکومت و سیاست و سررشته داری برخلاف آن مقصد و مقصود بزرگ و معنوی است!

«آنچه مردود است، حکومت‌های شیطانی و دیکتاتوری و ستمگری است که برای سلطه‌جویی و انگیزه‌های منحرف و دنیایی، که از آن تحذیر نموده اند، جمع‌آوری ثروت و مال و قدرت طلبی و طاغوت گرایی است و بالاخره دنیایی است که انسان را از حق تعالی غافل کند. و اما حکومت حق برای نفع مستضعفان و جلوگیری از ظلم و جور و اقامه عدالت اجتماعی، همان است که مثل سلیمان بن داود و پیامبر عظیم الشأن اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ و اوصیای بزرگوارش برای آن کوشش میکردند، از بزرگ‌ترین واجبات و اقامه آن از والاترین عبادات است.»

ج) یادآوری خدمات نظام جمهوری اسلامی ایران و البته اذعان به اینکه: «اینجانب هیچ‌گاه نگفته و نمی‌گویم که امروز در این جمهوری به اسلام بزرگ با همه ابعادش عمل می‌شود و اشخاصی از روی جهالت و عقده و بی انضباطی برخلاف مقررات اسلام عمل نمی‌کنند.»

حضرت امام (ره) در توصیفی قدر شناسانه از ملت مؤمن و آگاه و باوفای ایران می‌گوید: «من با جرأت مدعی هستم که ملت ایران و توده میلیونی آن در عصر حاضر بهتر از ملت حجاز در عهد رسول الله (صلی الله علیه و آله) و کوفه و عراق در عهد امیرالمؤمنین و حسین بن علی ـ صلوات الله و سلامه علیهما ـ می‌باشند.» و در ادامه همین بند به مسئولان ارشد حکومت میگوید: «قدر این ملت را بدانید و در خدمتگزاری به آنان خصوصاً مستضعفان و محرومان و ستمدیدگان که نور چشمان ما و اولیای نعم همه هستند و جمهوری اسلامی رهاورد آنان و با فداکاری‌های آنان تحقق پیدا کرد و بقای آن نیز مرهون خدمات آنان است، فروگذار نکنید و خود را از مردم و آنان را از خود بدانید.»

د) هشدار نسبت به خطر بدبینی و جدایی دانشگاهیان و حوزویان و تأکید بر «پیوند دوستی و تفاهم و محکمتر و استوارتر» ساختن این پیوند.

بی تردید عمل به این وصیت‌نامه فاخر و غنی که برگرفته از رهنمودهای قرآن و عترت (علیهم‌السلام) است، مصائب و مشکلات جوامع اسلامی را متناسب با هر عصر و مصری حل خواهد کرد؛ امّا متأسفانه مشاهده می‌شود که همچنان برخی از این هدایت‌گری‌ها و تأکیدات امام (ره) همچنان زمین مانده و آن‌گونه که بایسته و شایسته جوامع اسلامی و انقلاب اسلامی است مورد عمل قرار نگرفته است.

اسلام و معارف بلند آن که توسط امام (ره) تبیین و تشریح شده با اسلامی که امروزه در برخی از ممالک اسلامی توسط برخی از جریان های منحرف منتسب به اسلام تبلیغ و ترویج می‌شود هیچ سنخیت ندارد، لذا مشاهده می‌شود که استعمارگران جهان و یهودیان کودکش به راحتی در آن بلاد نفوذ نموده و آن‌گونه که بخواهند عزل و نصب و تصمیم‌گیری می‌کنند و حال آنکه در منظومه فکری امام راحل (ره) و سیاست های اتخاذ شده و عمل شده ایشان هیچ روزنه‌ای برای نفوذ بیگانگان در بلاد اسلامی باقی نمانده بود؛ علاوه بر ره‌آوردهای فراوان نهضت امام خمینی (ره) و تعین تکلیف سرنوشت امت اسلامی در این وصیت‌نامه، مسئله ایجاد اتحاد و یکپارچگی بین امت اسلامی به خصوص شیعه و سنی بود که در بسیاری از فرمایشات و آثار این بت‌شکن عصر مورد تأکید و اهتمام قرار گرفت است.

امید که این وصیت‌نامه پربار و غنی از معارف و حقایق سرنوشت‌ساز امت اسلامی مورد بازخوانی و باز اندیشی قرار گیرد؛ تا امت اسلامی با تمسک به این رهنمودها بتوانند در برابر ستمگران و مستکبران جهان بایستند و سست و فشل نشوند «وَلاَ تَهِنُوا وَلاَ تَحْزَنُوا وَأَنتُمُ الأَعْلَوْنَ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ» (آل عمران/۱۳۹) و تا تحقق این بیان نورانی پیامبر اکرم (ص) «الْإِسْلَامَ يَعْلُو وَلَا يُعْلَى» دست از تلاش و کوشش و مبارزه بر ندارند و این را باور کنند که پیروزی از آن اسلام و مسلمانان واقعی است.
ع. حیدری